PwC'nin "Şartlı Görüş" Verdiği TSKB Raporundan Çıkarılacak 4 Kritik Ders
Kurumsal finansal raporlar genellikle rakamlarla dolu, yoğun ve pek de ilgi çekici olmayan belgeler olarak görülür. Ancak bazen, bu belgelerin en beklenmedik köşelerinde, bir şirketin performansına dair tüm anlatıyı değiştirebilecek kritik detaylar gizlidir. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası'nın (TSKB) 30 Eylül 2025 tarihli finansal raporuna eşlik eden bağımsız denetçi raporundaki "Şartlı Sonuç" ifadesi, tam olarak bu durumun en çarpıcı örneklerinden biridir. Bu yazıda, ilk bakışta standart görünen bu raporun satır aralarında gizlenmiş en şaşırtıcı ve etkili dört dersi mercek altına alacağız.
--------------------------------------------------------------------------------
1. Denetçiden Gelen "Şartlı" Uyarı: Her Şey Göründüğü Gibi Değil
PwC gibi üst düzey bir denetim firmasından, özellikle de büyük bir finansal kuruluş için gelen "Şartlı Sonuç" (Qualified Opinion), basit bir nottan çok daha fazlasını ifade eder. Bu, finansal tabloların tüm önemli yönleriyle muhasebe standartlarına tam olarak uymadığını belirten resmi bir kırmızı bayraktır. Raporda, denetçi firma PwC Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş.'nin, TSKB'nin 30 Eylül 2025 tarihinde sona eren döneme ait konsolide finansal tabloları için bu görüşü verdiği açıkça belirtilmektedir. Bu durum, raporun geri kalanını daha dikkatli bir gözle incelemeyi zorunlu kılar.
2. Kâr ve Özkaynakları Değiştiren 1.3 Milyar TL'lik "Serbest Karşılık" Muamması
Şartlı görüşün arkasındaki temel neden, bankanın "serbest karşılık" (discretionary provision) olarak adlandırılan bir muhasebe uygulamasıdır. Rapora göre, banka yönetimi toplam 1.300.000 bin TL tutarında bir serbest karşılık ayırmıştır. Denetçi, bu işlemin "BDDK Muhasebe ve Finansal Raporlama Mevzuatı" gerekliliklerinin dışında yapıldığını özellikle vurgulamaktadır.
Denetçi raporundaki şu ifadeler, bu muhasebe tercihinin somut etkilerini net bir şekilde ortaya koymaktadır:
Sınırlı denetimimize göre, yukarıda şartlı sonucun dayanağı paragrafında açıklanan hususun ara dönem konsolide finansal tablolar üzerindeki etkileri haricinde, ilişikteki ara dönem konsolide finansal bilgilerin... gerçeğe uygun bir biçimde sunulmadığı kanaatine varmamıza sebep olacak herhangi bir husus dikkatimizi çekmemiştir.
Şartlı Sonucun Dayanağı ...Söz konusu serbest karşılık ayrılmamış olsaydı, 30 Eylül 2025 tarihi itibarıyla, diğer karşılıklar 1.300.000 bin TL daha az, net kar ve özkaynaklar sırasıyla 750.000 bin TL daha az ve 1.300.000 bin TL daha fazla olacaktı.
Bu alıntının analizi oldukça çarpıcıdır. Basit bir dille ifade etmek gerekirse, bu muhasebe tercihi bankanın özkaynaklarının 1.3 milyar TL daha düşük, net kârının ise 750 milyon TL daha yüksek görünmesine neden olmuştur. Banka, geçmiş yıllarda ayırdığı bu karşılığın 750 milyon TL'lik kısmını bu dönemde iptal ederek kârını doğrudan artırmıştır. Denetçi, bu standart dışı uygulamanın finansal tablolar üzerindeki net etkisini gözler önüne sermektedir.
3. Mevduat Toplamayan Bir Banka: TSKB'nin Benzersiz İş Modeli
Rapor, TSKB'nin çoğu insanın aşina olduğu ticari bankalardan temelden farklı bir iş modeline sahip olduğunu da hatırlatıyor. Bankanın resmi statüsü "Kalkınma ve Yatırım Bankası"dır. Raporda açıkça belirtildiği üzere, bankanın “Mevduat Kabul Etme” yetkisi bulunmamaktadır. 1950 yılında Türkiye'nin ilk özel kalkınma ve yatırım bankası olarak kurulan TSKB'nin temel amacı, raporda belirtildiği üzere, Türkiye'deki ekonomik sektörlerde özel girişim yatırımlarını desteklemektir. Bu durum, bankanın fonlama yapısını—sendikasyon kredileri ve uluslararası borçlanmaya dayalı—ve risk profilini standart ticari bankalardan tamamen ayırmaktadır.
4. Raporun Üzerindeki "Enflasyon Muhasebesi" Gölgesi
Finansal tabloları değerlendirirken gözden kaçırılmaması gereken bir diğer kritik bağlam ise enflasyon muhasebesidir. Raporun dipnotlarında (Üçüncü Bölüm, I. Sunum Esasları), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) kararı uyarınca, bankaların 2025 yılında TMS 29 ("Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama") standardını uygulamayacağı belirtilmektedir.
Bu bilginin okuyucu için önemi büyüktür. Bu durum, raporda sunulan ve ilk bakışta etkileyici görünen finansal rakamların, örneğin toplam varlıkların yaklaşık 237 milyar TL'den 310 milyar TL'ye yükselmesi gibi, enflasyonun etkilerinden arındırılmamış nominal değerler (yani, o günün fiyatlarıyla ifade edilen değerler) olduğu anlamına gelir. Yüksek enflasyon ortamında, bu nominal büyümenin ne kadarının gerçek performansı yansıttığı, üzerine önemli bir "yıldız işareti" konulması gereken bir konudur.
--------------------------------------------------------------------------------
Sonuç
TSKB'nin finansal raporu, bir şirketin sağlığına dair gerçek hikayenin genellikle manşet rakamlarda değil, dipnotlarda ve denetçi görüşlerinde saklı olduğunu gösteren güçlü bir örnektir. Bir denetçinin şartlı görüşü, standart dışı bir muhasebe uygulaması, benzersiz bir iş modeli ve enflasyonun gölgesinde kalan rakamlar... Bu detaylar, gerçek finansal okuryazarlığın rakamları okumaktan değil, onların arkasındaki hikayeyi ve stratejiyi anlamaktan geçtiğini kanıtlıyor. Bir sonraki finansal raporu okuduğunuzda, satır aralarında nelerin gizli olabileceğini düşünecek misiniz?
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. 30 Eylül 2025 Finansal Raporu Bilgilendirme Notu
Özet
Bu bilgilendirme notu, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. (TSKB) ve finansal ortaklıklarının 30 Eylül 2025 tarihinde sona eren dokuz aylık döneme ait konsolide finansal raporunu analiz etmektedir. Raporun en kritik bulgusu, bağımsız denetçi PwC tarafından verilen "Şartlı Sonuç"tur. Bu durum, Grup yönetiminin BDDK mevzuatının gereklilikleri dışında, ihtiyatlılık ilkesiyle ayırdığı 1.300.000 bin TL tutarındaki serbest karşılıktan kaynaklanmaktadır. Bu karşılık ayrılmamış olsaydı, Grubun dönem net karı 750.000 bin TL daha az, özkaynakları ise 1.300.000 bin TL daha fazla olacaktı.
Şartlı sonuca rağmen, Grubun temel finansal performansı güçlü bir büyüme sergilemektedir. 2025 yılının ilk dokuz ayında Grubun net karı, bir önceki yılın aynı dönemine göre %31 artışla 9.300.096 bin TL'ye ulaşmıştır. Toplam aktifler, 2024 yıl sonuna kıyasla %31 artarak 310.153.910 bin TL'ye yükselmiştir. Bu büyümenin ana itici gücü, %30 artışla 220.162.635 bin TL'ye ulaşan krediler olmuştur.
Grubun sermaye yapısı oldukça güçlüdür. Konsolide sermaye yeterlilik oranı %24,79 ile yasal sınırların oldukça üzerinde seyrederken, kaldıraç oranı %14,86 olarak gerçekleşmiştir. Likidite pozisyonu da oldukça sağlamdır; toplam likidite karşılama oranı %514 seviyesindedir. Raporun önemli bir detayı ise, BDDK'nın kararı uyarınca 2025 yılında TMS 29 "Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama" standardının uygulanmamış olmasıdır. Bu durum, finansal verilerin reel değerlemesi açısından dikkate alınmalıdır.
--------------------------------------------------------------------------------
1. Sınırlı Denetim Raporu ve Şartlı Sonuç
Bağımsız denetim kuruluşu PwC Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., TSKB'nin 30 Eylül 2025 tarihli konsolide finansal tabloları için "Sınırlı Denetim Raporu" yayınlamış ve şartlı bir sonuca varmıştır.
- Şartlı Sonucun Dayanağı: Rapor, Banka yönetiminin BDDK Muhasebe ve Finansal Raporlama Mevzuatı gereklilikleri dışında 1.300.000 bin TL tutarında serbest karşılık ayırmasına dikkat çekmektedir. Bu tutarın tamamı geçmiş yıllarda ayrılmış, cari dönemde ise 750.000 bin TL'lik kısmı iptal edilmiştir.
- Finansal Tablolar Üzerindeki Etkisi: Denetçi, bu serbest karşılığın finansal tablolar üzerindeki etkisini aşağıdaki gibi belirtmiştir:
- Sonuç: Denetim raporu, bu hususun etkileri haricinde, finansal bilgilerin gerçeğe uygun sunulmadığı kanaatine varılmasına sebep olacak başka bir hususa rastlanmadığını belirtmektedir.
2. Temel Finansal Performans (1 Ocak - 30 Eylül Dönemi)
Grup, 2025 yılının ilk dokuz ayında kârlılığını önemli ölçüde artırmıştır. Net faiz gelirlerindeki artış ve ticari zarardaki azalma, dönem net karındaki büyümeyi desteklemiştir.
Gelir Gider Kalemleri (bin TL) | 01.01.2025 - 30.09.2025 | 01.01.2024 - 30.09.2024 | Değişim (%) |
Faiz Gelirleri | 27.187.204 | 22.477.464 | %20,95 |
Faiz Giderleri (-) | 14.545.974 | 10.853.028 | %34,03 |
Net Faiz Geliri | 12.641.230 | 11.624.436 | %8,75 |
Net Ücret ve Komisyon Gelirleri | 588.984 | 638.474 | -%7,75 |
Ticari Kâr/Zarar (Net) | (374.116) | (1.718.503) | %78,23 (Zararda Azalma) |
Türev Finansal İşlemlerden Kâr/Zarar | (8.612.253) | (1.904.006) | -%352,32 |
Kambiyo İşlemleri Kârı/Zararı | 7.906.259 | 131.495 | %5912,65 |
Beklenen Zarar Karşılık Giderleri (-) | 1.776.009 | 642.907 | %176,25 |
Sürdürülen Faaliyetler Vergi Öncesi K/Z | 12.163.369 | 9.603.250 | %26,66 |
Sürdürülen Faaliyetler Dönem Net K/Z | 9.366.238 | 7.125.701 | %31,44 |
Grubun Kârı / Zararı | 9.300.096 | 7.064.224 | %31,65 |
3. Finansal Durum Analizi
Grup, 2024 yıl sonuna kıyasla bilanço büyüklüğünü önemli ölçüde artırmıştır. Varlık ve yükümlülüklerdeki ana kalemler aşağıdaki gibidir.
Bilanço Kalemleri (bin TL) | 30 Eylül 2025 | 31 Aralık 2024 | Değişim (%) |
AKTİF (VARLIKLAR) | |||
Krediler (Net) | 220.162.635 | 168.866.582 | %30,38 |
Gerçeğe Uygun Değer Farkı Diğer Kapsamlı Gelire Yansıtılan Finansal Varlıklar | 26.936.914 | 18.304.526 | %47,16 |
Nakit ve Nakit Benzerleri | 23.753.906 | 12.730.999 | %86,58 |
Toplam Aktifler | 310.153.910 | 237.528.982 | %30,57 |
PASİF (YÜKÜMLÜLÜKLER) | |||
Alınan Krediler | 168.143.244 | 124.002.505 | %35,60 |
İhraç Edilen Menkul Kıymetler (Net) | 58.824.568 | 53.512.352 | %9,93 |
Sermaye Benzeri Borçlanma Araçları | 12.428.661 | 10.800.864 | %15,07 |
Özkaynaklar | 43.496.301 | 33.152.700 | %31,20 |
Toplam Yükümlülükler | 310.153.910 | 237.528.982 | %30,57 |
4. Sermaye Yeterliliği ve Kaldıraç
Grup, yasal düzenlemelerin üzerinde güçlü bir sermaye yapısını sürdürmektedir.
Oranlar (%) | 30 Eylül 2025 | 31 Aralık 2024 |
Çekirdek Sermaye Yeterliliği Oranı | 18,32 | 19,08 |
Ana Sermaye Yeterliliği Oranı | 23,68 | 25,32 |
Sermaye Yeterliliği Oranı | 24,79 | 26,44 |
Kaldıraç Oranı (3 Aylık Ortalama) | 14,86 | 15,28 |
5. Likidite ve Fonlama Yapısı
TSKB, kalkınma ve yatırım bankası statüsü gereği mevduat kabul etmemektedir. Fonlama stratejisi, uluslararası finansal kurumlardan sağlanan uzun vadeli kaynaklar, sermaye piyasası ihraçları ve sendikasyon kredileri üzerine kuruludur.
- Likidite Karşılama Oranı (LKO): Son üç aylık ortalamalar itibarıyla LKO, yasal asgari oranların oldukça üzerindedir. Kalkınma ve yatırım bankaları için asgari LKO oranı %0 olarak belirlenmiştir.
- Toplam (TP+YP): %514
- Yabancı Para (YP): %597
- Net İstikrarlı Fonlama Oranı (NİFO): Son üç aylık basit aritmetik ortalaması %126,54 olarak hesaplanmıştır. Kalkınma ve yatırım bankaları bu oranın asgari %100 olma şartından muaftır.
6. Muhasebe Politikaları ve Önemli Hususlar
- Enflasyon Muhasebesi (TMS 29): BDDK'nın 5 Aralık 2024 tarihli ve 11021 sayılı kararı uyarınca, bankaların 2025 yılında enflasyon muhasebesi uygulamamasına karar verilmiştir. Bu nedenle, 30 Eylül 2025 tarihli finansal tablolar TMS 29 kapsamında düzeltmeye tabi tutulmamıştır.
- Risk Yönetimi: Risk yönetimi faaliyetleri, Yönetim Kurulu tarafından belirlenen politikalar çerçevesinde, icradan bağımsız Risk Yönetimi Müdürlüğü ve Risk Komitesi tarafından yürütülmektedir. Kredi, piyasa, kur ve faiz oranı riskleri standart metotlar ve içsel modellerle ölçülmekte, düzenli stres testleri ile analiz edilmektedir.
7. Kurumsal Yapı ve Ortaklıklar
- Ana Ortak: Bankanın yönetim ve denetimini elinde bulunduran ana ortak, %51,37 pay ile Türkiye İş Bankası A.Ş. Grubu'dur.
- Konsolidasyon Kapsamındaki Kuruluşlar:
- Tam Konsolidasyon: Yatırım Finansman Menkul Değerler A.Ş., TSKB Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş.
- Özkaynak Yöntemi: İş Finansal Kiralama A.Ş., İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş., İş Faktoring A.Ş.
- Üst Yönetim Değişiklikleri:
- Murat Bilgiç, 31 Temmuz 2025 tarihi itibarıyla emeklilik sebebiyle görevinden ayrılmış, yerine Genel Müdür olarak Ozan Uyar atanmıştır.
- Boşalan Yönetim Kurulu üyeliğine Murat Bilgiç seçilmiştir.